Kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile icra takibi bir ilamsız icra yoludur. Kişinin bu takip yoluna başvurulabilmesi için alacağının bir kambiyo senedine bağlanmış olması zorunludur. Kambiyo senetlerinden kasıt Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlendiği üzere poliçe, bono ve çektir. Kişinin alacak hakkı herhangi bir kambiyo senedine dayanmıyorsa bu durumda kişinin genel takip yollarına başvurması gerekir.

Bu bilgi notumuzda sizlere kolaylık olması açısında kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile icra takibini genel hatlarıyla ele aldık.

1.Takip Talebi

Kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile icra takibini başlatmanın ilk adımı takip talebinin oluşturulmasıdır. İcra ve İflas Kanunu (“İİK”) m. 50 uyarınca yetkili icra dairesi genel haciz yoluyla takibe ilişkin hükümler yoluyla tespit edilecektir. Takip talebi genel haciz yoluyla takipteki esaslara uygun olarak doldurulacaktır. Ek olarak kambiyo senedinin aslının da takip talebine eklenmesi zorunludur. Takip talebine eklenen kambiyo senedinin aslı 5 günlük itiraz süresince icra dairesinde kalacaktır. Bu süre dolmadan senet icra dairesinden alınırsa takip borçlusu ödeme emrinin iptal edilmesini talep edebilir. Takip borçlusunun başvuracağı bu yol şikâyet yolu olup 7 günlük süreye tabidir. Bu şikâyet sonucu ödeme emri iptal edilir. Fakat takip alacaklısı senedin aslını icra dairesine vererek yeni bir ödeme emri düzenletebilir.

Bazı hallerde kambiyo senedinin yanında ödememe protestonun da takip talebine eklenmesi şarttır. Bu hallerde protesto ve kambiyo senedinin birlikte varlığı icra hukuku gereği kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takip hakkının varlığını belirler. Fakat yukarıda da belirttiğimiz üzere her halde ödememe protestosunun varlığı aranmayacaktır. Bu bilgi notumuzda hangi hallerde ödememe protestosuna yer verilmesi gerektiği hususu ele alınmayacaktır.

2. Ödeme Emri

Gerekli şartların oluşması halinde icra müdürü ödeme emrini takip borçluna gönderir (İİK m. 168/1).  Ödeme emrinde bulunması gereken hususlar İİK m. 168’de ele alınmıştır. Bunlar:

• Takip talebine yazılması lazım gelen kayıtlar;
• Borcun ve takip masraflarının 10 gün içinde ödenmesi gerektiğinin ihtarı;
• Senet kambiyo senedi niteliklerini taşımıyorsa 5 gün içerisinde şikâyet yoluna başvurulması gerektiğinin ihtarı;
• Senetteki imza takip borçlusuna ait değilse 5 gün içerisinde bir dilekçe ile icra mahkemesine imzaya itiraz yapılması gerektiği; aksi halde imzanın kendisine ait olduğunu kabul edileceği veya imzayı haksız yere inkâr ederse de takip konusu alacağın %10’u oranında bir para cezasına ve ayrıca İİK. m. 170 gereğince yüzde yirmi oranında inkâr tazminatına mahkûm edileceği ve icra mahkemesinden itirazın kabulüne dair bir karar getirmediği takdirde cebri icraya devam edileceğinin ihtarı;
• Takip borçlusu borcun ifa edildiği, farklı bir miktarda olduğu, borcun zamanaşımına uğradığı, kendisine ait olmadığı veya icra dairesinin yetkili olmadığı yönünde itiraz ediyorsa gerekçeleriyle birlikte 5 gün içerisinde icra mahkemesine itirazda bulunması gerektiğine ve icra dairesinden itirazın kabulünü gösteren bir karar getirmedikçe de cebri icraya devam edileceğinin ihtarı; ve
• İtiraz edilmez ve borç da ödenmez ise 10 gün içinde mal beyanında bulunulması gerektiği; borçlu mal beyanında bulunmazsa İİK. m. 76’nın uygulama alanı bulacağının ihtarıdır.

3. Ödeme Emrine İtiraz ve İncelenmesi

Ödeme emri kendisine tebliğ edilen takip borçlusu imzaya itiraz ve borca itiraz yollarına başvurabilecektir. Bunlar yanında icra müdürünün takip hukukuna aykırı bir işlemi söz konusu ise bu durumda da şikâyet yoluna söz konusu olabilecektir. Takip borçlusu itirazını ödeme emrinin tebliğinden itibaren 5 gün içerisinde yapmak zorundadır.

3.1. İmzaya İtiraz

Borçlu, kambiyo senedindeki imzanın kendisine ait olmadığını iddia ediyorsa bu iddiasını, açıkça ve diğer itirazlarından ayrı bir şekilde ayrıca icra mahkemesine ödeme emrinin kendisine tebliğinden itibaren 5 gün içerisinde bildirmelidir. İmzaya itiraz edilmemesi durumunda kambiyo senedindeki imzanın takip borçlusunun imzası olduğu kabul edilir. Uygulamada zaman zaman temsil yetkisinin olmaması sonucu imzaya itiraz şeklinde itirazlar yapıldığına şahit olmaktayız. Bilinmelidir ki, söz konusu durumlarda imzaya itiraz değil borca itiraz yoluna başvurulmalıdır. Şöyle ki, bu durumlarda iddia edilen husus söz konusu imzanın sahteliği olmayacaktır. İtiraz ile iddia edilecek olan husus bu imza sonucu takip borçlusu olan gerçek ya da tüzel kişinin sorumluluk altına girmesinin mümkün olmayacağıdır.

İİK m. 170/1 uyarınca, imzaya itiraz, satış dışında herhangi takip işlemini durdurmayacaktır. İİK m. 170/2 uyarınca, itiraz üzerine icra mahkemesi duruşmadan önce incelemede yapacaktır. Bu incelemede itirazın ciddi olduğu yönünde bir kanaate varılırsa icra takibinin geçici olarak durdurulmasına, evrak üzerinden karar verilebilecektir. İcra mahkemesinin yapacağı değerlendirmede İİK m. 68/a göz önüne alınacaktır.

3.2. Borca İtiraz

Kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile icra takibinde tebliğ edilen ödeme emrine karşı başvurabilecek olan borca itiraz yolu İİK m. 169 ve 169/a’da düzenlenmiştir. Borçlu takip talebine sebebiyet veren kambiyo senedinden dolayı borçlu olmadığı veya talepte belirtilen bedel kadar borçlu olmadığı iddiasında ise bu iddiasını ödeme emrinin kendisine tebliğinden sonra 5 gün içerisinde icra mahkemesine yapmalıdır.

Borçlu borcu ifa ettiğini, borçlu olmadığını ya da borcun ertelendiğini ancak resmi bir belge veya takip alacaklısı tarafından ikrar edilmiş bir belgeye dayanarak ispat edebilecektir. Bu husus İİK m. 169/a’da düzenlenmiştir.

3.3. Ödeme Emrine Karşı Özel Şikâyet

İmzaya ve borca itiraz dışında özel şikâyet yolları da öngörülmüştür. Senedin kambiyo senedi vasıflarına haiz olmadığı, alacaklının takip hakkına sahip olmadığı, kambiyo senedinde borçlu olmayana karşı takip yapıldığı veya ödememe protestosunun gereklilik arz ettiği hallerde ve fakat protesto çekilmediği hallerde icra mahkemesinde şikâyet yoluna başvurulabilecektir. Fakat yukarıda da belirttiğimiz üzere, senedin aslının takip talebine eklenmemesi durumunda özel bir süre öngörülmediğinden şikâyet süresi 7 gündür.

4. Mal Beyanı

Tebliğ edilen ödeme emrine itiraz edilmez ve borç da ödenmez ise 10 gün içinde mal beyanında bulunulması gerekir. Ödeme emrinde takip borçlusunun zamanında mal beyanında bulunmaması veya yaptığı mal beyanı gerçeğe aykırı nitelikte olması durumunda kendisinin hapis cezası ile cezalandırılacağı da ihtar edilir. Bu durumda takip alacaklısı süresi içinde mal beyanında bulunarak takip prosedürüne uygun davranmalıdır. Burada dikkat edilmesi gereken iki önemli husus vardır:

• Borçlu borcunu karşılayacak kadar olan mal beyanında bulunmak zorundadır. Dolayısıyla tüm malların beyanı gerekli değildir.
• Borçlunun bir malvarlığı veyahut geliri bulunmasa dahi bunların bulunmadığına ilişkin de mal beyanında bulunması gerekir.

5. Ödeme Emrine Karşı Konulmaması Durumunda Ne Olur?

Ödeme emrinin tebliğinden itibaren 5 günlük itiraz ve şikâyet sürelerinin dolmasının ardından borçlunun takip konusu kambiyo senedinin bedelini ödemesi için 5 günlük bir süresi vardır. Kısacası toplamda 10 günlük süre sonunda borcun ödenmesi gerekir. İİK m. 168’e göre, borç ödenmez ve mal beyanında da bulunulmazsa takip borçlusu hapis cezası ile cezalandırılacaktır.

6. Haciz

Takibin kesinleşmesinin ardından borçlunun borcunu ödememesi halinde takipteki bir sonraki aşama olan haciz aşamasına geçilir. Haciz, icra dairesi tarafından alacaklının talebi üzerine alacakların temini için borçlunun borcu karşılayacak miktar ve değerdeki mallarına ve haklarına hukuken el konulmasıdır. Bu tanım esasında kesin haczi açıklasa da diğer haciz türlerine de ışık tutmaktadır.

6.1. Haciz Talebi

Alacaklı takibin kesinleşmesi ile haciz talebinde bulunabilme hakkını kazanır. Haciz, ödeme emrinin kesinleşmesinden itibaren 1 yıl içerisinde mal beyanı beklenmeden istenebilir. İİK m. 59’a göre, taleple birlikte haciz için gerekli giderler alacaklı tarafından ödenmelidir.

6.2. Haczin Yapılması

Borçlunun hacze engel olabilmesinin tek yolu borcu ödemesidir. Borçlunun haciz sırasında yapacağı ödeme sonucu haciz yapılmayacaktır. Gerek taşınır gerekse taşınmaz malların haczi sırasında icra müdürü tarafından bir haciz tutanağı tutulur. Bu tutanağın içeriğine ilişkin bilgiler İİK m. 102’de verilmiştir.  Haciz mahallinde haczedilebilecek hiçbir mal bulunamazsa kesin aciz belgesi düzenlenir. İİK m. 105’e uyarınca ise, haciz mahallinde haczedilen malların alacağı ve giderleri karşılamaması halinde ise geçici aciz belgesi verilecektir. Uygulamada “103 davetiyesi” olarak adlandırılan davetiye ile haciz sırasında hazır bulunmayan alacaklı ve borçluya 3 gün içinde haczedilen malları ve tutanağı incelemeleri ve varsa şikayetlerini iletmeleri için davetiye gönderilir. İİK m. 103 uyarınca, 103 davetiyesi takip borçlusuna gönderilmeden satış yapılamayacaktır.

7. Satış Talebi

Türk hukukunda haczedilen malların doğrudan doğruya takip alacaklısına verilmesi söz konusu olmayacaktır. Buna göre haczedilen mal para değilse alacaklı veya borçlu tarafından haczedilen malın paraya çevrilmesinin talep edilmesi gerekir. Fakat belirtmek gerekir ki bu durumun istisnaları da vardır.

İİK m 59 uyarınca, satış talebin de bulunan kimsenin satış giderlerini peşin olarak ödemesi gerekir. İİK m. 106’da alacaklının haczedilen taşınır malın ve alacakların satışını kesin haciz tarihinden başlayarak 6 ay içerisinde isteyebileceği düzenlenirken taşınmazlar için bu süre 1 yıl olarak düzenlenmiştir. Haczedilen taşınır ve taşınmazların satış usulleri bu yazının konusu olmaması sebebiyle ele alınmayacaktır.

14.02.2011 tarih ve 27846 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu

19.06.1932 tarih ve 2128 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu

Pekcanıtez H. / Atalay O. / Sungurtekin Özkan M./ Özekes M. “İcra İflas Hukuku Ders Kitabı”, İstanbul 2019: Vedat Kitapçılık, s. 239.

Helvacı M: Kambiyo Senetlerine Özgü Takip Yolları, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt 71 (2), İstanbul, 2013, s. 170-171.

Kuru, B. / Arslan, R. / Yılmaz, E. “İcra ve İflas Hukuku”, Ankara 2014: Yetkin Yayınları, s. 389.

Kuru, B. / Arslan, R. / Yılmaz, E. “İcra ve İflas Hukuku”, Ankara 2014: Yetkin Yayınları, s. 391.

Arslan, R. / Yılmaz, E. / Taşpınar Ayvaz, “İcra ve İflas Hukuku”, 2. Baskı, Ankara 2016: Yetkin Hukuk Yayınları,
s. 2019.

Kuru, B. / Arslan, R. / Yılmaz, E. “İcra ve İflas Hukuku”, Ankara 2014: Yetkin Yayınları, s. 392.

Öztan, s. 881; Pekcanıtez / Atalay / Sungurtekin Öztan / Özekes, s. 246-247. Helvacı, s. 182.

Arslan, R. / Yılmaz, E. / Taşpınar Ayvaz, “İcra ve İflas Hukuku”, 2. Baskı, Ankara 2016: Yetkin Hukuk Yayınları, s. 153.

Arslan, R. / Yılmaz, E. / Taşpınar Ayvaz, “İcra ve İflas Hukuku”, 2. Baskı, Ankara 2016: Yetkin Hukuk Yayınları, s. 353.

Pekcanıtez H. / Atalay O. / Sungurtekin Özkan M./ Özekes M. “İcra İflas Hukuku Ders Kitabı”, İstanbul 2019: Vedat Kitapçılık, s. 250.

Arslan, R. / Yılmaz, E. / Taşpınar Ayvaz, “İcra ve İflas Hukuku”, 2. Baskı, Ankara 2016: Yetkin Hukuk Yayınları, s. 357.

Pekcanıtez H. / Atalay O. / Sungurtekin Özkan M./ Özekes M. “İcra İflas Hukuku Ders Kitabı”, İstanbul 2019: Vedat Kitapçılık, s. 251.

Arslan, R. / Yılmaz, E. / Taşpınar Ayvaz, “İcra ve İflas Hukuku”, 2. Baskı, Ankara 2016: Yetkin Hukuk Yayınları, s. 235.

Arslan, R. / Yılmaz, E. / Taşpınar Ayvaz, “İcra ve İflas Hukuku”, 2. Baskı, Ankara 2016: Yetkin Hukuk Yayınları, s. 237.

Pekcanıtez H. / Atalay O. / Sungurtekin Özkan M./ Özekes M. “İcra İflas Hukuku Ders Kitabı”, İstanbul 2019: Vedat Kitapçılık, s. 150.